Upravljanje otpadom predstavlja sakupljanje, transport, obradu i odlaganje otpada u skladu sa propisanim mjerama za postupanje sa otpadom, uz upravljanje i praćenje svih tipova otpadnih materijala: čvrsti, tečni, gasoviti ili radioaktivni. Ovaj proces se sprovodi u cilju smanjenja negativnog uticaja otpada na zdravlje ljudi i životnu sredinu. Upravljanje otpadom je jedan od najvažnijih procesa za postizanje ciljeva održivog razvoja. Teško je zamisliti održiv razvoj ukoliko prethodno nije sortiran, obrađen i pravilno odložen postojeći otpad.
Uspostavljanje efikasnijeg regulatornog okvira za upravljanje otpadom je od velike važnosti za očuvanje životne sredine, kao i za proces pristupanja Crne Gore Evropskoj Uniji. Neophodno je unaprijediti sistem za kontrolu upravljanja otpadom, sa posebnim akcentom na kretanje i odlaganje otpada, kao i uspostavljanje strože kontrole operatera sistema i veće transparentnosti njihovog rada.
Da bi proces upravljanja otpadom bio efikasan i integralan potrebno je težiti ka sledećim koracima: prevencija nastajanja otpada, smanjenje količine otpada i njegovih opasnih karakteristika, tretman otpada, planiranje i kontrola djelatnosti i procesa upravljanja otpadom, transport otpada, uspostavljanje, rad, zatvaranje i održavanje postrojenja za tretman otpada, monitoring i savjetovanje i obrazovanje u vezi djelatnosti u aktivnosti na upravljanju otpadom.
U najnovijem Izvještaju Evropske komisije za Crnu Goru navodi se da što se tiče upravljanja otpadom, Crna Gora ostaje djelimično usklađena sa pravnom tekovinom EU. Neophodni su značajni napori u strateškom planiranju i ulaganja za sprovođenje Nacionalne Strategije upravljanja otpadom do 2030. godine. Takođe ostaje da se razjasne detalji o državnom modelu upravljanja otpadom i modaliteti njegove primjene, a i dalje postoji hitna potreba da se otkloni nelegalno odlaganje otpada i korišćenje privremenog odlaganja otpada u svim opštinama. Ostaje da se uspostavi infrastruktura za odvojeno prikupljanje i reciklažu otpada širom zemlje.
Nepropisno odlaganje otpada je i dalje veliki problem u Crnoj Gori, procjenjuje se da u Crnoj Gori postoji oko 400 neuređenih i divljih deponija. Za kabasti otpad, građevinski otpad, a u nekim oblastima i opasni otpad ne postoji infrastruktura. Na nivou Crne Gore postoji jako mali broj ekoloških inspektora, te se kazne za bacanje smeća ne primenjuju.
Prema podacima Monstata, od oko 297 hiljada tona sakupljenog komunalnog otpada, reciklirano je 5,6 hiljada tona, ili svega 1,8 odsto.
U nacionalnoj strategiji održivog razvoja do 2030 godine jasno se navodi da značaj otpada može se posmatrati s ekonomskog i ekološkog aspekta. Zato je omogućavanje adekvatnog upravljanja otpadom neophodno radi smanjenja pritisaka na životnu sredinu kroz smanjenje emisija štetnih gasova i zagađenje zelenih površina. Pored toga, otpad se može tretirati i kao vrlo važan materijalni input: otpadni materijali mogu se ponovo iskoristiti, reciklirati i obnoviti.
Prema procjenama datim u Strategiji upravljanja otpadom Crne Gore do 2030. godine, količine otpada koje će se generisati u narednom periodu ipak će se povećavati. Procjenjuje se da će se količina otpada koji će se generisati u periodu do 2036. godine konstantno uvećavati za 2% na godišnjem nivou u jedinicama lokalne samouprave u kojima se procjenjuje porast broja stanovnika, dok se u jedinicama lokalne samouprave u kojima se predviđa pad broja stanovnika takođe očekuje porast količina generisanog otpada, ali s procentom od 0,2% na godišnjem nivou.
Konačno, opšti cilj koji treba ostvariti u domenu upravljanja otpadom jeste uspostavljanje održivog sistema upravljanja otpadom i njegovo konstantno unapređivanje. Radi dostizanja tog opšteg cilja, neophodo je što efikasnije sprovoditi primarnu selekciju otpada, kao preduslov za postizanje jasno definisanih ciljeva u domenu ponovne upotrebe i reciklaže odbačenih materijala, što podrazumijeva značajne investicije u sistem odvojenog prikupljanja otpada u narednom periodu, praćen odgovarajućim programima za podizanje svijesti. Uz navedeno, neophodno je unaprijediti primjenu kaznenih mjera kod upravljanja otpadom i jačati javnu svijest o značaju i prednostima održivog upravljanja otpadom (ekološka znanja, ekološko ponašanje, vrednovanje ekološke situacije).
dr Maja Šundić,
saradnica za održivi razvoj u MASTER-u
tekst je izrađen u sklopu projekta “Analizirajmo- analiza javnih politika u 2022. u CG”
