Ljudska prava su urođena prava svakog ljudskog bića i ona potiču iz normativnog poretka koji je iznad države i država ih mora poštovati bez obzira da li je na to izričito pristala. Njih podržava liberalno shvatanje da čovjek kao autonomno i racionalno biće ulazi u državnu zajednicu sa nekim pravima koja mu se ne mogu oduzeti. Ljudska prava su osnovna i neotuđiva prava koja posjeduje svako ljudsko biće, bez obzira na pol, starost, rasnu, etničku, nacionalnu ili neku drugu pripadnost.
Za utvrđivanje osnovnog kataloga ljudskih prava naročito su važni međunarodni dokumenti, a najpotpuniji sistem zaštite ljudskih prava je uspostavljen Evropskom konvencijom o ljudskim pravima i osnovnim slobodama, koja se bavi čitavim korpusom građanskih i političkih prava, uz institucije koji ih efikasno štite. Ova konvencija predstavlja najstariji, kao i najkonzistentniji regionalni ugovor iz ove oblasti, donešen pod okriljem Savjeta Evrope. Državna zajednica Srbija i Crna Gora je u decembru 2003. ratifikovala navedenu konvenciju i njenih četrnaest protokola. Nakon sticanja nezavisnosti, Crna Gora je u julu 2006. uputila Savjetu Evrope izjavu o sukcesiji u odnosu na sve konvencije čija je potpisnica ili strana ugovornica bila država prethodnica, postajući članica ove organizacije 11. maja 2007. godine.
U novije vrijeme, ustavi imaju posebno poglavlje o osnovnim ljudskim pravima, a neke države usvajaju posebne povelje ili zakone ustavnog značaja u kojima se nabrajaju takva prava. Ustav Crne Gore daje pravnu osnovu za promovisanje, jačanje i unapređenje zaštite osnovnih ljudskih prava i sloboda i potvrđuje obavezu Crne Gore da poštuje međunarodne standarde u tom kontekstu. Ustavom Crne Gore[1] država je deklarisana kao građanska, što znači da bez obzira na nacionalnost, svi građani imaju ista prava. Ustav CG osim ljudskih prava, takođe propisuje posebna-manjinska prava, u koje spadaju zaštita identiteta i zabrana asimilacije. Pripadnicima manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica jemče se prava i slobode na izražavanje, čuvanje, razvijanje i javno ispoljavanje nacionalne, etničke, kulturne i vjerske posebnosti, na izbor, upotrebu i javno isticanje nacionalnih simbola i obilježavanje nacionalnih praznika, na upotrebu svog jezika i pisma itd.
Kao jedna od najvažnijih institucija u oblasti zaštite i promovisanju ljudskih i manjinskih prava je Zaštitnik ljudskih prava i sloboda – Ombudsman[2], koji predstavlja nezavisnu i samostalnu instituciju sa zadatakom preduzimanja mjera za zaštitu ljudskih prava i sloboda, kad su povrijeđena aktom, radnjom ili nepostupanjem državnih organa, organa državne uprave, organa lokalne samouprave i lokalne uprave i drugih nosilaca javnih ovlašćenja.
Imajući u vidu da politika zaštite ljudskih i manjinskih prava predstavlja sastavni dio pravne tekovine EU u jednom od najvažnijih poglavlja, Poglavlju 23 „Pravosuđe i temeljna prava“, neophodno je intenzivirati sprovođenje politika u ovoj oblasti, u cilju ispunjavanja prelaznih mjerila ovog poglavlja. U posljednjim Izvještaju Evropske komisije o Crnoj Gori iz oktobra 2021. [3] se navodi da je Crna Gora i dalje umjereno spremna za primjenu pravnih tekovina EU i evropskih standarda u oblasti pravosuđa i osnovnih prava i napredak koji je sveukupno ostvarila je ograničen. Pored toga, navodi se da je Crna Gora ostvarila određeni napredak u ispunjavanju obaveza utvrđenih međunarodnim instrumentima i zakonima o ljudskim pravima. Međutim, efikasna implementacija tog zakonodavnog okvira i dalje predstavlja izazov.
Osim toga, izazovi za Crnu Goru i dalje predstavljaju sprovođenje politika ka ranjivim grupama, uključujući Rome i Egipćane, te osobe s invaliditetom, koje se i dalje se suočavaju s više oblika diskriminacije i poteškoćama u ostvarivanju svojih prava u upravnim i sudskim postupcima. Nadalje, žene i dalje doživljavaju nejednakost u učestvovanju u političkom i javnom životu i pristupu zapošljavanju i ekonomskim mogućnostima. Takođe, slučajevi etnički i vjerski motivisanih napada, zločina iz mržnje i govora mržnje nastavili su da se povećavaju.
Ostvarivanje ljudskih prava predstavljaja osnovu svakog civilizovanog društva i pravno uređene države, a njihovo poštovanje mora biti garantovano i neometano. Crna Gora treba da obezbijedi poštovanje osnovnih prava, koja su zagarantovana pravnom tekovinom Evropske unije, kao i samom Poveljom Evropske unije o osnovnim pravima, ukoliko želi da postane članica EU.
Pored toga kada je riječ o pravima manjina, u multietničkim, odnosno multinacionalnim sredinama, kao što je Crna Gora, od suštinskog je značaja priznavanje aspekata autentičnosti jedne manjine, njenog tradicionalnog nasleđa i cjelokupnog iskustva. Konačno, neophodno je očuvati multikulturalno bogatstvo, po kome je Crna Gora prepoznata u svijetu. Potrebno je da zajedno radimo na međuetničkoj toleranciji, te modelima organizacije suživota u multietničkim zajednicama, kao nezaobilaznih uslova za cjelovitu demokratizaciju i puni razvoj crnogorskog društva na putu evropskih integracija.
Darja Popović
MASTER koordinatorka kancelarije
*Tekst je izrađen u okviru projekta “Razgovarajmo o…”
[1] Ustav Crne Gore (https://www.paragraf.me/propisi-crnegore/ustav-crne-gore.html)
[2] https://www.ombudsman.co.me/O_instituciji.html
[3] Izvještaj Evropske Komisije za Crnu Goru 2021, (https://www.gov.me/dokumenta/b5f98cf5-f6a6-476b-9216-3133e67a8886)
Leave feedback about this